Z prac Rady Nadzorczej PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.

Opublikowane według Henryk Sikora · 26 Styczeń 2023

Po raz pierwszy w 2023 r. Rada Nadzorcza PKP Polskie Linie Kolejowe spotkała się na swoim posiedzeniu, w dniu 26 stycznia. Obrady zostały poprzedzone spotkaniem Komitetu Audytu Rady Nadzorczej, który prowadził czynności nadzorcze i przyjął sprawozdanie z działalności Komitetu Audytu za 2022 r. oraz spotkał się z firmą audytorską, która przeprowadzi badania sprawozdań Spółki PLK i Grupy PLK za 2022 r.

Rozliczanie inwestycji

Rada Nadzorcza wykonując czynności nadzorcze zajmowała się rozpatrzeniem comiesięcznej informacji Zarządu, w sprawie realizacji inwestycji. Dotyczyła ona realizacji planu inwestycyjnego na 2022 r. (wykonanie nakładów i wskaźników rzeczowych) oraz realizacji Krajowego Programu Kolejowego, jako programu wieloletniego.

Przeanalizowane zostały inwestycje, na których występują największe opóźnienia. Największe niewykonanie robót występuje na inwestycjach: E59 Poznań-Szczecin Dąbie, GSM-R, E59 Wronki-Słonice, tunel w Łodzi, E75 Czyżew-Białystok, Szczecińska Kolej Metropolitalna, porty Szczecin i Świnoujście, E30 Kędzierzyn Koźle-Opole, E20 Sochaczew-Swarzędz, linie kolejowe: 38 Ełk-Giżycko i 25 Skarżysko Kamienna-Sandomierz.

Przyczyny opóźnień w realizacji inwestycji są bardzo złożone i często Spółka nie ma na nie wpływu. Głównie odnosi się to do wykonawców (braki i coraz droższe materiały, wzrosty cen, problemy ze znalezieniem podwykonawców itp.), którzy w wielu przypadkach wykazują ograniczony potencjał wykonawczy, co skutkuje mniejszym wykonaniem robót, niż wynika to z umowy.

Realizacja planów inwestycyjnych (szczególnie tych wieloletnich) utrudniona jest z powodu braku środków, z Krajowego Programu Odbudowy (KPO) i w konsekwencji wstrzymania niektórych przetargów, na roboty modernizacyjne (Spółka wstrzymała ok. 20 przetargów z powodów braku ich finansowania). Wstrzymanie przez Komisję Europejską należnych Polsce środków finansowych z KPO powoduje wymierne straty dla PLK, spółek zależnych oraz wykonawców i podwykonawców, realizujących modernizację linii kolejowych.

Rozliczanie inwestycji to również czas na rozliczenie osób odpowiedzialnych za ich realizację i nadzór, na każdym szczeblu organizacyjnym Spółki. Zostały już wyciągnięte konsekwencje służbowe wobec pracowników, którzy w związku z brakiem właściwego nadzoru, rażących zaniedbań, nierzetelnego wykonywania zadań i raportowania stanu inwestycji zostali ukarani (zmiana stanowiska na niższe, obniżenie wynagrodzenia, obniżenie naliczonych premii), wypowiedziano im umowę o pracę albo są w trakcie postępowania wyjaśniającego.

Niestety nasilenie postępowań dyscyplinarnych (rozliczeń) w Centrum Realizacji Inwestycji jest widoczne i dotyczy ok. 30 osób (z 11 pracownikami rozwiązano umowy o pracę).

Z informacji udzielonych przez Zarząd wynika że pomimo dużego wysiłku i determinacji nie uda się wykonać planu inwestycyjnego na 2022 r. (pomimo tego wartościowo będzie to jeden z najlepszych wyników Spółki).

Dalsze problemy z ERTMS/GSM-R

ERTMS/GSM-R (Globalny System Kolejowej Radiokomunikacji Ruchomej, który zapewnia operacyjną komunikację głosową i transmisję danych, użytkownikom sieci na infrastrukturze PLK) jest projektem obciążonym wieloma ryzykami, od samego początku jego realizacji. Okazał się zdecydowanie bardziej złożony niż zakładano przy rozstrzyganiu przetargu na jego wykonanie. Realizuje go spółka Nokia, bazując jednak na wielu podwykonawcach, którzy zgłaszają różne problemy (m.in. wzrost cen materiałów i kosztów wykonawstwa robót, upadłość kluczowych podwykonawców).

Sytuacja podwykonawców i ich podejście do terminowej realizacji robót jest obecnie decydująca w realizacji całego projektu. Obciąża to Nokię, ale przede wszystkim uderza w PLK, w zakresie realizacji przyjętych w harmonogramie terminów i jakości robót oraz ostatecznych ich kosztów.

Częścią projektu realizowanego na terenie całego kraju jest wykonanie obiektów radiokomunikacyjnych (wieże) i zabudowa rurociągów kablowych, dla linii światłowodowych.

Sytuacja finansowa

Rada prowadzi stały monitoring wyników ekonomiczno-finansowych PLK. Zarząd przedstawił i omówił wyniki za okres styczeń-listopad 2022 r. Wynika z nich, że są one korzystniejsze niż planowano. Jest to spowodowane przede wszystkim uzyskaniem wyższych przychodów z udostępniania linii kolejowych, z tytułu dzierżawy i reklamy, ze sprzedaży złomu (wyższe ceny uzyskiwane na aukcjach i większa ilość sprzedanego złomu) oraz wyższych środków publicznych, które PLK otrzymała.

Wyższe przychody z udostępniania linii kolejowych (ok.104% planu) wynikają z większej pracy eksploatacyjnej, zrealizowanej przez przewoźników towarowych i pasażerskich. Szczególnie jest to widoczne w ruchu towarowym (ponad 109% do planu). W tym obszarze dotyczy to PKP Cargo S.A. oraz przewoźników prywatnych (ok. 113%).

Niestety w udziale kosztów operacyjnych coraz większy wpływ ma wzrost cen materiałów i energii elektrycznej.

Warto zwrócić uwagę na koszty Spółki, wynikające z realizowania Pracowniczych Planów Kapitałowych (PPK). Chociaż stanowią one niewielką część kosztów pracowniczych, to stanowią na podstawie przepisów ogólnych, pokaźną dotację zauważalną na indywidualnych kontach pracowników, należących do PPK.

Spółki zależne

Spółki zależne tworzące Grupę Kapitałową PLK (Dolkom Wrocław, PPM-T Gdańsk, PNUIK Kraków, DOM Poznań) były przedmiotem informacji Zarządu rozpatrywanej przez Radę.

W okresie od stycznia do listopada 2022 r. wyniki finansowe dwóch spółek były lepsze niż wynikało to z planów. Przychody spółek są uzyskiwane przede wszystkim z robót inwestycyjnych i utrzymaniowych.

W prognozowanych wynikach na koniec roku, wszystkie spółki mają osiągnąć wynik dodatni, a w dwóch przypadkach lepszy niż zakładał plan na 2022 r.

W prezentowanej informacji znalazło się także zestawienie dotyczące właściwego i terminowego wykorzystania środków finansowych, pochodzących z dokapitalizowania (środki budżetowe przekazane przez Ministerstwo Infrastruktury do PLK, a następnie do czterech spółek na zakup maszyn do robót torowych np. podbijarki, pociągów sieciowych, palownic i budowy hal do prowadzenia robót utrzymaniowo-naprawczych maszyn).

Inwestowanie w rozwój spółek daje już pozytywne efekty, choćby w zakresie większego zaangażowania, w wykonywanie robót inwestycyjnych. Jest to widoczne w stosunku do planu na 2022 r. oraz do wyniku z 2021 r.

Taki kierunek rozwoju spółek jest oczekiwany przez PLK (decyzje podjęte podczas walnych zebrań w tych spółkach) i jest także opisany w ich strategiach wieloletnich.

Wycena ZPC dopiero w 2025 r.

Pomimo upływu ponad dwudziestu lat od uchwalenia Ustawy o komercjalizacji i restrukturyzacji PKP, żaden rząd i żaden minister właściwy do spraw transportu, nie doprowadził do uporządkowania spraw związanych z własnością gruntów, pod liniami kolejowymi oraz składnikami infrastruktury kolejowej. Wydawało by się, że ta oczywista zależność (tor umiejscowiony jest na gruncie) powinna byś już dawno uregulowana. Niestety, jak pokazuje obecny stan prawny wcale nie jest to tak oczywiste.

Rząd poprzez nowelizację ustawy (Sejm uchwalił nowelizację Ustawy o komercjalizacji i restrukturyzacji PKP 09.06.2022 r.) wprowadził zmiany dotyczące wnoszenia przez PKP S.A do PLK składników majątku (m.in. działki pod liniami kolejowymi i elementy infrastruktury, użytkowane przez PLK) w formie aportu oraz zakres regulowania należności podatkowych przez PKP S.A. (w latach 2022-2026) poprzez zapłatę podatku, w drodze przeniesienia własności akcji PLK na rzecz Skarbu Państwa.

Zorganizowana Część Przedsiębiorstwa (ZCP), pomimo „wyodrębnienia” jej ok. czterech lat temu w ramach PKP S.A. (zarządza majątkiem, który ma być przeniesiony aportem do PLK, m.in. znaczna część z umowy D50) doczekała się ostatnio nawet wsparcia, w formie „doradcy projektu”. Obecnie kluczowym problemem, po uzgodnieniu wykazu nieruchomości zakwalifikowanych do aportu (ZPC), staje się ich wycena. Zanim do niej dojdzie należy podpisać stosowną umowę pomiędzy PKP S.A. a PLK, której częścią jest m.in. pokrycie kosztów wyceny. To wszystko trwa i jak wynika z harmonogramu, ma zakończyć się ostatecznym przeniesieniem własności na rzecz PLK dopiero na początku 2025 r.

Realizacja programów rządowych

PLK pomimo działalności jako spółka prawa handlowego, zarządzająca infrastrukturą kolejową, realizuje także wieloletnie programy rządowe dotyczące kolejnictwa, które wynikają z polityki rozwoju państwa.

Do strategicznych programów wieloletnich należą:

Krajowy Program Kolejowy (KPK), który obejmuje inwestycje kolejowe, współfinansowane ze środków UE, w perspektywie finansowej 2014-2023 oraz pozostałe inwestycje finansowane ze środków publicznych. Obejmuje on realizację ponad 240 projektów o wartości ponad 76 mld zł, z czego większość jest już zrealizowana, bądź jest w trakcie realizacji.
Rządowy Program wsparcia zadań zarządców infrastruktury kolejowej, w tym w zakresie utrzymania i remontów do 2023 r. Program zapewnia finansowanie z budżetu państwa i Funduszu Kolejowego (łącznie ok. 23 mld zł) poprawę jakości infrastruktury. Ma to przyczynić się do skrócenia czasu przejazdu, dzięki czemu wzrośnie konkurencyjność kolei, co ma zachęcić podróżnych do korzystania z kolei i przewoźników towarowych.
Program Uzupełnienia Lokalnej i Regionalnej Infrastruktury Kolejowej – Kolej + do 2028 r. Program wynika z polityki państwa w zakresie zapewnienia dostępności komunikacyjnej regionów. Jest on dedykowany jednostkom samorządu terytorialnego, które partycypują w jego kosztach, przedkładając projekty inwestycyjne, służące rozwojowi sieci połączeń kolejowych, w mniejszych miejscowościach. W procesie kwalifikacji przyjęto 34 projekty, z czego 17 umów zostało już podpisanych.
Rządowy program budowy lub modernizacji przystanków kolejowych na lata 2021-2025. Jego celem jest zwiększenie dostępu do możliwości korzystania z kolei. W ramach programu, finansowana jest budowa nowych lub modernizacja istniejących przystanków kolejowych, co jest przeciwdziałaniem wykluczeniu komunikacyjnemu. Efekty realizacji programu są już widoczne. Spośród ponad 180 przystanków będących na liście podstawowej, kilkanaście zostało oddanych do eksploatacji, a dla ponad 90 podpisano umowy na ich realizację.

Inne tematy

Rada zajmowała się również m.in. następującymi sprawami: rozliczeniami przewoźników kolejowych, dotyczących stawek dostępu do infrastruktury kolejowej (roszczenia), zamknięciami torowymi (na czas robót inwestycyjnych), składanymi (kilkakrotnie) do PKP S.A. ofertami zakupu 100% udziałów spółki PKP Telkol i zamknięcia procedury nabycia przez PLK tej spółki, z winy PKP S.A., wykonaniem funduszu wynagrodzeń i zatrudnieniem (czekamy na dane za okres całego 2022 r.), kontrolami wewnętrznymi (m.in. w jednostkach organizacyjnych Spółki), polityką samochodową (wynajem samochodów na potrzeby PLK), kosztami doradztwa prawnego, realizacją rozwoju Spółki i jej strategią na najbliższe lata oraz przeglądem uchwał przyjętych przez Zarząd PLK (od ostatniego posiedzenia Rady).